Paniekaanvallen

Een paniekaanval is een intense schrik, vergelijkbaar met een angst die opkomt bij levensbedreigende situaties. Als er iets aan de hand is, dan is deze reactie nuttig. Maar paniekaanvallen worden vervelend als ze ontstaan tijdens situaties die niet zo bedreigend zijn.

Situaties zoals een toets, een sollicitatiegesprek of zelfs een feestje kunnen voor een hoop mensen spannend zijn. Maar voor een enkeling wordt die spanning zó groot, dat de situatie als beangstigend wordt ervaren. In zulke gevallen kan het zijn dat je een paniekaanval hebt.

Een paniekaanval, wat is dat?

Een paniekaanval is een reactie die je hebt als er gevaar is. Je ademhaling versnelt, je hartslag is hoger en je bent alert op je omgeving. Door de paniek ben je extreem alert en in staat om op elk moment te vluchten voor het gevaar wat op je afkomt.

Paniekaanval uit het niets?

Een paniekaanval kan zomaar uit het niets komen en is een zeer intense schrikreactie die vaak gepaard gaat met heftige emoties en lichamelijke symptomen zoals hartkloppingen en benauwdheid. Hoewel paniekaanvallen in sommige situaties nuttig kunnen zijn, bijvoorbeeld als reactie op een levensbedreigende situatie, kunnen ze ook ontstaan tijdens situaties die niet zo bedreigend zijn zoals een feestje of een sollicitatiegesprek. Vaak is er niet één specifieke oorzaak voor paniekaanvallen, maar kan het een combinatie van factoren zijn, zoals aanleg, gebeurtenissen, stress en vermoeidheid of middelengebruik. Gelukkig zijn er wel verschillende tips en oefeningen die kunnen helpen om paniekaanvallen te verminderen of zelfs te voorkomen.

Komt een paniekaanval ‘uit het niets’, dan is de paniek een mentale kwestie. De paniekaanval komt immers zonder dat er een bedreigende situatie is.

Wat zijn symptomen van paniekaanvallen?

Een paniekaanval is goed voelbaar, want wat je meemaakt overheerst op dat moment alles. Vaak komen daar heftige emoties bij kijken:

• Een zeer intense schrik of angst.
• Geen controle meer over jezelf hebben.
• Moeite met nadenken.
• Het gevoel dat je gek wordt of doodgaat.

Ook lichamelijk merk je het:

• Hartkloppingen of een snelle hartslag.
• Een benauwd gevoel.
• Hevig trillen of beven.
• Droge mond.
• Misselijkheid, overgeven of maagklachten.

Paniekaanval bij anderen

Ook kan het gebeuren dat iemand in jouw omgeving paniekaanvallen heeft. Bijvoorbeeld een vriend, een collega of een partner.

Soms is zo’n paniekaanval heel duidelijk te merken. Bijvoorbeeld omdat ze een heftige emotie hebben in een heftige situatie.

Maar in andere gevallen kan het zijn dat de paniekaanval minder duidelijk is. Dit kan voorkomen als iemand in paniek raakt tijdens een situatie die je zelf niet spannend zou vinden. Of omdat diegene heeft geleerd om de reactie te verbergen voor de buitenwereld.

Toch kunnen paniekaanvallen herkenbaar zijn, als je weet waar je op moet letten.

• Iemand is lichamelijk onrustig of draaierig.
• Iemand haalt onregelmatig of veel te snel adem.
• De persoon komt gespannen, angstig of nerveus over in bepaalde situaties. Zoals sociale gebeurtenissen (bijvoorbeeld feestjes), belangrijke momenten (bijvoorbeeld tentamens) of activiteiten (bijvoorbeeld autorijden).
• De persoon is aan het beven of heeft last van huilbuien.
• De persoon probeert onder bepaalde afspraken uit te komen of vermijdt situaties.
• Op drukke plekken heeft de persoon last van prikkels (bijvoorbeeld harde geluiden).

Oorzaak paniekaanvallen: waardoor komen ze?

Wat zijn oorzaken van paniekaanvallen? Er is niet één factor die bepaalt dat de ene persoon wel paniekaanvallen krijgt en de andere niet. Vaak is het een combinatie die er voor zorgt.

Paniekaanvallen hebben vaak angst als aanleiding. Soms lijkt het alsof een paniekaanval uit het niks kan komen. Maar wat zorgt ervoor dat de ene persoon geen paniekaanvallen krijgt en de ander wel? Daar zijn vaak één of meerdere redenen voor.

• Erfelijkheid: Als een familielid paniekaanvallen heeft, is de kans groot dat jij het ook krijgt.
• Gebeurtenissen: Een heftige ervaring kan je kwetsbaar maken voor paniek. Bijvoorbeeld een overlijden, het verlies van werk, een nieuwe omgeving of problemen met de gezondheid.
• Aanleg: De ene persoon is sneller angstig en ervaart hierdoor sneller paniek.
• Middelen: Drugs, alcohol en cafeïne (koffie, cola en energiedrankjes) kunnen de kans op een paniekaanval vergroten. Ze vergroten namelijk je alertheid en je emoties. Als je dan in een situatie komt die je toch al spannend vindt, kan die spanning snel omslaan in paniek.
• Stress en vermoeidheid: Paniekaanvallen door stress en vermoeidheid komen vaak voor. Als het lichaam en het hoofd te veel belast worden, kan dit zorgen voor angstige gedachten en een verlies aan controle.
• Eerdere paniekaanvallen: Iemand die ooit een paniekaanval heeft gehad, kan zo angstig worden voor herhaling dat juist daardoor een nieuwe paniekaanval komt. Wanneer iemand zich zo overmatig zorgen maakt over nieuwe paniekaanvallen of dagelijkse situaties en activiteiten vermijdt, spreken we van een paniekstoornis.

Paniekaanval voorkomen? Oefeningen, zelfhulp en tips bij paniekaanvallen

Regelmatige paniekaanvallen hebben een grote impact op jouw leven. Zelfs de angst voor paniekaanvallen kan diepe sporen achterlaten. Daarom is het aan te raden om actief te zoeken naar een oplossing voor deze aanvallen. Gelukkig kun je paniekaanvallen minder heftig maken en soms zelfs helemaal voorkomen.

Wat zou kunnen helpen is:

• Komt er paniek in je op? Besef dan dat dit een lichamelijke reactie is. En het gaat altijd over, vaak binnen een paar minuten. Vaak helpt als je in je hoofd tegen jezelf zegt dat het zo weer over gaat. Hiermee voorkom je dat je in paniek raakt door de paniekaanval zelf.
• Soms kun je die reactie stoppen door rustig adem te halen. Adem 3 tellen in en 6 tellen uit. Tel mee, want dan weet je dat je het goed doet. Ook leidt het tellen af van je paniek.
• Zoek gelijk afleiding en ga je niet focussen op je plotseling veranderende hartslag en ademhaling. Dit maakt het namelijk meestal erger. Ga iets doen of praat met iemand.
• Kijk eens naar tips voor acute angst.
• Probeer meer te lezen over wat paniek is en waar het vandaan komt. Meer kennis helpt je wellicht om sommige paniekaanvallen te voorkomen.
• Leer jouw eigen paniek kennen. Wat gebeurt er met je? Waar denk je aan? Wat helpt en wat juist niet? Als je dit weet krijg je makkelijker grip op je gevoel.
• Gebruik geen drugs of veel alcohol, omdat deze middelen de angst voor paniek kunnen vergroten.
• Schrijf op waar je bang voor bent. Vaak raak je zo je stress al kwijt. Ook helpt het je om beter om te gaan met situaties die nog gaan komen.

Als iemand in je omgeving last heeft van paniekaanvallen kunnen de volgende tips helpen:

• Neem de paniek serieus en probeer deze niet ‘weg te praten’. Bied vooral een luisterend oor, ook al kan je misschien zelf niet voorstellen waarom iemand paniekerig is voor iets dat niet zichtbaar is. Het helpt namelijk echt voor een ander om open en eerlijk te kunnen praten over diens klachten.
• Vraag op een moment dat iemand zich goed voelt wat diegene eerder geholpen heeft op het moment dat er paniek was. Wil diegene dan bijvoorbeeld afgeleid worden, even wandelen samen of bellen?
• Probeer op het moment van paniek niet met iemand te analyseren wat er precies gebeurt, probeer vooral iemand tot rust te brengen, bijvoorbeeld door samen een ademhalingsoefening te doen (samen drie seconden in en zes seconden uit).
• Blijven de klachten bestaan of worden ze juist heviger? Kijk dan of je jouw naaste kunt motiveren om eens te spreken met de huisarts of praktijkondersteuner GGZ.

Wat te doen bij aanhoudende of extreme paniekaanvallen?

Mocht het je niet lukken om aan de hand van de tips en adviezen in dit artikel je paniek te verminderen, of zijn je klachten verder toegenomen, kijk dan naar andere mogelijkheden:

• Probeer de diverse tips & oefeningen op MijniHelp.nl, waar je in je eigen tempo, zelfstandig, handvatten leert om te kunnen omgaan met psychische klachten.
• Vraag een adviesgesprek bij Arkin Preventie aan via het volgende telefoonnummer: 020-5901330.
• Neem contact op met je eigen huisarts of praktijkondersteuner GGZ.

Ervaringsverhaal