Paniek

Paniek in het kort

Paniek komt bij iedereen wel eens voor. Paniek is een zeer intense schrik of angst die vaak plotseling opkomt. Paniek kan het resultaat zijn van een bepaalde situatie of ingrijpende gebeurtenis zoals een conflict of ziekte. Paniek kan echter ook zomaar vanuit het niets ontstaan. Typisch voor paniek zijn bijvoorbeeld hartkloppingen, een trillerig en tintelend gevoel of benauwdheid.

Naast deze fysieke klachten is paniek ook met name een hele mentale kwestie. Mensen met paniek geven namelijk altijd aan dat ze overvallen worden door een hele intense schrik of angst waar ze geen controle over hebben. Dit gebeurt zowel wanneer paniek het resultaat is van een concrete aanleiding, maar ook als paniek zomaar ontstaat. Een paniekaanval kan een paar minuten tot anderhalf uur duren.

Wat is het?

Paniek is een vrij natuurlijke reactie om te kunnen vluchten bij een levensbedreigende situatie. Echter, de meeste mensen die paniekaanvallen ervaren hebben niet te maken met levensbedreigende situaties. Paniekaanvallen komen in dat geval doordat iemand bijvoorbeeld op een hele drukke plek is of doordat ze inbeelden dat er lichamelijk iets mis is.

Mensen die een paniekaanval hebben gehad ervaren daarna ook vaak zorgen en angst om nog een keer in paniek te raken. Uiteindelijk kan dit er juist voor zorgen dat paniekaanvallen sneller opkomen. Ook kan het zijn dat vanuit angst voor een paniekaanval bepaalde activiteiten of situaties vermeden worden. Wanneer iemand zich zo overmatig zorgen maakt over nieuwe paniekaanvallen of dagelijkse situaties en activiteiten vermijdt, spreken we van een paniekstoornis.

Klachten

Als je een paniekaanval hebt kun je last hebben van veel verschillende klachten. Zo kun je één of meerdere van de volgende klachten ervaren:

• Een hele snelle hartslag of hartkloppingen
• Verlies van controle over jezelf
• Het gevoel dat je gek wordt of zelfs doodgaat
• Heftig trillen of beven
• Hele snelle ademhaling (hyperventilatie)
• Een benauwd gevoel
• Een drukkend of vervelend gevoel in de borst
• Droge mond
• Misselijkheid, overgeven of maagklachten
• Heftig huilen

Oorzaken paniekaanvallen

Het is vaak niet echt duidelijk waardoor iemand opeens last krijgt van paniekaanvallen (als er geen concreet gevaar is). Wel kunnen één of meerdere van de onderstaande factoren iemand extra kwetsbaar maken voor paniekaanvallen:

• Wanneer je een familielid hebt die ook met paniekaanvallen kampt is de kans groter dat jij het zelf ook gaat ervaren. Er lijkt sprake te zijn van een bepaalde mate aan erfelijkheid.
• Ook het meemaken van een heftige levensgebeurtenis (verlies van iemand, grote problemen met werk of gezondheid, andere leefomgeving) kan je extra kwetsbaar maken voor paniek.
• Ook jouw persoonlijke aanleg speelt een rol. Zo zul je als angstig persoon bijvoorbeeld eerder schrikken van een hoge hartslag en dat associëren met een hartaanval, wat weer paniek zou kunnen veroorzaken.
• Ook middelengebruik kan een rol spelen bij een paniekaanval. Niet alleen drugs en alcohol, maar ook teveel koffie, cola of energiedrank kunnen een paniekaanval in de hand werken.
• Stress en vermoeidheid kunnen ook de kans groter maken op een paniekaanval.
• Als je al een eerdere paniekaanval hebt gehad kun je zo angstig en overmatig bezig zijn met een nieuwe paniekaanval, waardoor de kans groter is dat je die ook daadwerkelijk krijgt.

Tips en advies

Wanneer je regelmatig paniekaanvallen hebt of juist de angst voor een paniekaanval hebt, dan heeft dat vaak een stevige impact op je leven. Het is daarom aan te raden om actief te zoeken naar een oplossing voor jouw aanvallen of angst voor aanvallen. Enkele tips die je zelf zou kunnen proberen:

• Met name als je veel angst hebt om weer een paniekaanval te krijgen kan het helpen om betrouwbare informatie op te zoeken over paniekaanvallen. De angst voor het onbekende zorgt er namelijk vaak voor dat mensen met een gevoeligheid voor paniekaanvallen al gestrest en wat angstig zijn, waardoor paniekaanvallen juist makkelijker ontstaan. Ook kan het helpen om te beseffen dat een paniekaanval ook weer over gaat. Probeer dus meer te leren over wat paniek precies is, waardoor dat komt en waar je op kunt letten.
• Leer te begrijpen waar jouw paniek vandaan komt. Wat gebeurt er precies met je, welke gedachten gaan er door je heen, wat vergroot de kans op paniek en wat vermindert de kans op paniek? Het wordt een stuk makkelijker om grip te krijgen op jouw paniek als je weet waar je grip op moet krijgen. Kijk daarom eens of een van de oorzaken die hierboven staan voor jou gelden, of analyseer wat er in paniek bij jou gebeurt.
• Probeer op te schrijven wat er precies gebeurt met je en waarvoor je bang bent. Door jezelf te uiten kom je niet alleen af van wat directe stress en spanning maar ben je mogelijk ook beter in staat om te kunnen omgaan met toekomstige situaties. Kijk of een dagboek jou daarbij kan helpen.
• Vermijd drugs en overmatig gebruik van alcohol. Naast dat ze paniek en de angst voor paniek waarschijnlijk verergeren, kan middelengebruik als afleiding leiden tot verslaving.
• Misschien heb je specifieke vragen of onzekerheden omdat je als ouder van kinderen zelf last hebt van psychische klachten. Bekijk hier tien praktische tips die je kunnen helpen in het omgaan met je kinderen.
• Gaan je klachten niet over of worden ze heviger? Maak een afspraak met je huisarts of vraag advies als je er zelf echt niet meer uitkomt.

Ken je iemand die last heeft van paniekaanvallen?

• Neem de paniek serieus en probeer deze niet ‘weg te praten’. Bied vooral een luisterend oor, ook al kan je misschien zelf niet voorstellen waarom iemand paniekerig is voor iets wat er niet is. Het helpt namelijk echt voor een ander om open en eerlijk te kunnen praten over diens klachten.
• Verzamel informatie over paniek en de mogelijkheden voor hulp (boeken, internet). Zo krijg je zelf een beter begrip van paniek en kun je daardoor beter omgaan met de ander. Ook kun je eventueel je naaste informeren over wat je hebt gelezen en diegene bijstaan bij het zoeken van informatie.
• Hou natuurlijk ook jezelf in de gaten. Iemand helpen is prima, maar stel ook je grenzen aan wat jij aan kunt.
• Blijven de klachten bestaan of worden ze juist heviger? Kijk dan of je jouw naaste kunt motiveren om eens te spreken met de huisarts of vraag advies

Wie kan ik bellen?

Mocht het je niet lukken om aan de hand van de tips en adviezen in dit artikel je paniek te verminderen, of zijn je klachten verder toegenomen, kijk dan naar andere mogelijkheden.

• Probeer de diverse tips & oefeningen op MijniHelp.nl, waar je in eigen tempo zelfstandig handvatten leert om te kunnen omgaan met psychische klachten.
• Vraag een adviesgesprek bij Arkin Preventie aan via het volgende telefoonnummer: 020-5901330.
• Neem contact op met je eigen huisarts of praktijkondersteuner GGZ.

Ervaringsverhaal